نقش بانوان در دفاع مقدس
البته انقلاب اسلامی که از بدو پیروزی تا آن زمان، همواره از جانب غرب و
رهبری آن بلوک; یعنی امریکای قداره بند، تحت فشاری شدید قرار داشت، آمادگی
مقابله با چنین تجاوزی را نداشت. بویژه این که در داخل کشور نیز جناحهای
وابسته به غرب، با ایجاد هیاهوی تبلیغاتی و نیز درگیریهای نظامی در گوشه
و کنار مملکت، توان دولت نوپا را تضعیف نموده و رسیدگی به امور را برای
مسئولان عملا مشکل و دشوار می ساختند.
از سوی دیگر نیروهای نظامی کشور نیز به خاطر تبعات قهری انقلاب و
رویدادهای پیاپی ناشی از سران فرصت طلب و خائن خود، هنوز مراحل بازسازی را
بطور کامل پشتسر ننهاده بودند و طبعا در این شرایط، در آسیب پذیری جدی به
سر میبردند که جنگ ناخواسته بر ما تحمیل گردید و حصر اقتصادی نیز بر
مشکلات متعدد کشور افزود.
ارتش عراق که براساس محاسبات دقیق از وضیعت و شرایط داخلی و خارجی جمهوری
اسلامی، فتح یک هفتهای تهران را انتظار میکشید، در روزهای نخست تجاوز،
بی آن که با مانعی جدی در مرزها برخورد کند،گستاخانه به خاک ما هجوم آورده
و هم چنان به پیش میراند تا آنجا که خود را پشت دروازههای اهواز و
خرمشهر دید و با مشاهده این وضعیتبه تداوم تجاوز علاقمندتر گردید.
آن روز تمامی مردان و زنان سلحشور ایران اسلامی با حضور در صحنه جنگ،
حماسهای فراموش ناشدنی را آفریدند، و از آن پس بود که خلق حماسهها آغاز
شد و سراسر جبههها آوردگاه تن و تانک بود. رویارویی عشق و ایمان با کفر و
الحاد، و عجیب آن که در آن شرایط براستی نابرابر تانک از مقابله با
انسانهای عاشق عاجز و ناتوان بود.
حضور مردم ایران در مقابله با هجوم نظامی عراق از برگهای زرین انقلاب و
نظام مقدس جمهوری اسلامی است که هیچ گاه از یادها فراموش نخواهد شد.
در این میان حضور دلیرانه و خستگی ناپذیر زنان در صحنه دفاع مقدس به عنوان
یکی از عناصر اجتماعی و بارز رقم خورد و اینان به حق در ادای دین خود
نسبتبه اسلام و به انقلاب از هیچ گونه یاری و مدد مادی و معنوی استنکاف
نورزیدند.
می دانیم که خطوط مقدم و رویارویی اصلی فیزیکی در میادین نبرد در قبضه
دلیر مردان رزمنده بود، ولی پشتیبانی و حمایت همه جانبه زنان در خاکریزهای
عقبه نیروهای خودی و بر طرف نمودن نیازهای آنان (اعم از لباس، غذاو...)
برآوردگار ثبات قدم و استقامت رزمندگان بود.
داشتن روحیه و قوت قلب رزمندگان در گرو حمایتهای معنوی زنان خدا جویی بود
که در پشت جبهه، مشغول خدمتبودند و امام خمینیرحمه الله فرماندهی کل قوا
- که حضور نیروهای رزمنده در جبهههای حق علیه باطل مرهون نفس مسیحایی او
بود - در توصیف ایثار جان و تجلی شهادتطلبی زنان در طول هشتسال دفاع
مقدس میفرمود:
«زنها به من میگویند: شما دعا کنید که ما شهید بشویم. بعضی از زنها
میآمدند اینجا میگفتند که شما اجازه بدهید ما برویم کردستان در آنجا جنگ
بکنیم و من گفتم: نه، صلاح نیست ، ملت و ارتش کار را انجام میدهند...این
یک تحولی بود که در صدر اسلام بین مسلمین حاصل شده بود که شهادت را برای
خودشان فوز میدانستند.»
حضور زنان در عرصههای گوناگون جنگ تحمیلی دارای جلوههای متفاوتی بود که
هر کدام از آنان حکایتی شنیدنی و بیاد ماندنی از آن دوران پر خاطره
میباشد.
در میان تمامی فقها این مساله جاری است که در برابر تهاجم دشمن، بر همه
واجب است که به دفاع برخیزند و احدی در این مساله نظر مخالفی را ابراز
ننموده است.
حضرت امام خمینی قدس سره در کتاب «تحریر الوسیله» مینویسد:
«لو غشی بلاد المسلمین او ثغورها عدو یخشی منه علی بیضة الاسلام و
مجتمعهم، یجب علیهم الدفاع عنها بایة وسیلة ممکنة من بذل الاموال و
النفوس»
هرگاه دشمنی بر سرزمینهای مسلمین و یا به مرزهای آنها حمله آورد که ترس
از بین بردن اصل اسلام و جامعه اسلامی از آن برود، بر همه مسلمین (زن و
مرد) واجب استبا هر وسیله ممکن به دفاع برخیزند و در این راه از بذل مال
و جان دریغ نکنند.
علمای قبل از امامرحمه الله نیز بر این مهم صحه گذاشتهاند، مثلا علامه
حلیرحمه الله در کتاب «قواعد» خود در آغاز بحث جهاد می فرماید:
«... و اذا وطا الکفار دار الاسلام، وجب علی ذی قوة قتالهم، حتی العبد و المراة و انحل الحجر عن العبدمع حاجته الیه...»
... و چنانچه کفار بر سرزمین اسلام حملهور شوند، بر هر فرد نیرومندی واجب
است که با آنها جنگ کند حتی بردگان و زنان و ممنوعیت از بردگان در صورت
نیاز به آنان برداشته میشود.
زنان مسلمان ما در برابر تسلیم شدن مقابل این فتاوا بی صبرانه در انتظار
خدمت گذاری لحظه شماری مینمودند و در راه خود هرگز درنگ نمینمودند.
و اما کیفیت حضور زنان به دو شکل، مستقیم و غیر مستقیم، در این دوران خلاصه میگردد.
در شکل مستقیم، گر چه زنان از حضور در صحنه و خط مقدم معاف بودند، ولی با
شروع جنگ شهرها و حملات موشکی، حالت تدافعی همگان خصوصا زنها بیشتر
گردید، چون در این رزم بی امان از سوی ارتش عراق مورد حمله موشکی واقع شده
بودند. حتی در اوایل جنگ، این زنان شیر دل خرمشهر و سوسنگرد و هویزه بودند
که در هجوم ناجوانمردانه دشمن در کنار مردان خود قدم به قدم با بعثیها
درگیر شدند و در عقب راندن دشمن از جان خویش هم مایه نهادند.
در شکل غیر مستقیم، زنان حکایت 70 من مثنوی دارند که چگونه با کارهای
خدماتی و پشتیبانی خود در عقبه، موجبات دلگرمی رزمندگان را فراهم نمودند.
امام این حضور غیر مستقیم را که از حضور مستقیم ذرهای ارزش آن کمتر نبود،
کرارا متذکر میشدند. بیان تجلی ایثار در راه انقلاب و امام تداومگر گذر
زمان در برابر هر گونه تجاوز از سوی دشمنان است.
از جمله خدمات این مرحله زنان; میتوان به ایثار فرزندان خود در راه حیثیت
و اصلاح جامعه نام برد. هنوز یادمان نرفته است چه بسیار مادران سلحشوری
بودند که با تربیت اولاد صالح و معرفی آنان به مراکز بسیج جهت اعزام به
جبهه قوت قلب مسئولین جنگ را سبب میشدند. امامقدس سره این صحنه را این
گونه بیان مینمودند: «...خدا میداند در طول تاریخ مثل این مادرها ما
نداشتیم، الا کم که فرزندانش کشته بشوند و بعد بیاید بگوید که نه، من
افتخار میکنم. بعضی از جوانها به من میگفتند که این مادرها ما را گرم
نگه داشتهاند. عکس العمل این مادرهای جوان مرده ما را زنده نگه داشته و
گرم نگه داشته برای این که اینها هستند که به ما شجاعت میدهند. اینها
هستند که ما را تشویق میکنند.»
جلوه دیگر ایثار زنان، ایثار همسران محبوب خود بوده است که بهترین و
اصلیترین تعلق خویش که همسر باشد را با تمام مشکلات و دلبستگیها تشویق و
ترغیب به حضور در میادین جنگ مینمودند تا آنجا که امامقدس سره زبان به
مدح آنان گشوده و میفرماید: «کجا ما از زنان، آن قدرت و عظمت را دیده
بودیم که امروز داریم از مادران شهید میبینیم؟ کجا ما از زنان جوان آن
فداکاری را دیده بودیم که در دوران جنگ دیدیم، آنان همسران محبوبشان را به
میدانهای جنگ میفرستادند و راز عفت و امانت آنها را حفظ میکردند تا
آنها با خاطر آسوده در میدانها باشند.»
زنان ما نه در این برهه که در دورههای تاریخی متعدی، این گونه درخشش
نمودهاند که دوست و دشمن بدان معترف میباشند. هنوز تاریخ هجوم مغول و
فعالیت زنان مسلمان و حضور اصیل آنان در صحنههای سیاسی عصر مشروطیت، جنبش
تنباکو و انقلاب اسلامی را فراموش نکرده است و در یک کلام حضور مردان
خداجو و شهادت طلب از دامن چنین زنان و مادرانی بوده است که به صحنه
مبارزه راه یافتهاند; بنابر این هیچ صحنهای از تاریخ مبارزات اسلامی
نبوده الا این که زنان مسلمان در آن نقش بسزایی را داشتهاند.
ستادهای پشتیبانی دوران جنگ که رفع نیازمندیهای رزمندگان خطوط مقدم را بر
عهده داشتند، عمده نیروهایشان را زنان متدین و مبارز تشکیل می دادند.
تهیه مایحتاج جبههها از عمدهترین فعالیتهای این ستادها بحساب میآمد.
اینان شبانه روز بدون چشم داشت، به کمترین مواهب مادی، خدماتی تحسین
برانگیز را ارایه میدادند. لباس، کفش، طلا و جورابهای بافتنی این زنان
در جبههها رنگ و قیمتی دیگر داشت.
از فعالیتهای دیگر این انسانهای سلیم و عزیز، حضور آنان در بسیجهای
مقاومت و شرکت در اردوهای بسیج میباشد که بازتاب جهانی از خویش بر جای
مینهد. حضور اینان نشان دهنده روح مبارزه و ایثار و شجاعتی بود که
میخواستبه زنان جهان و ابرقدرتها اثبات نماید که زنان ایرانی به برکت
انقلاب اسلامی هویتی دگر یافتهاند که بیانگر شخصیت وجودی آنان است.
بیمارستانها و پستهای امدادی و پرستارهای مجروحین جنگ از جلوه بارز دیگر
حضور غیر مستقیم زنان مسلمان در میادین جنگ بوده است که با خدمات و
فعالیتهای جدی خود در محضر مجروحین و جانبازان، موجبات بالا بردن روحیه
رزمندگان میگردیدند; بنابراین نقش زنان در طول دفاع مقدس حاکی از مشارکت
جدی آنان بود که دوش بدوش مردان و رزمندگان در صحنههای مقدس حضور
مییافتند و از انقلاب و ارزشهای آن با تمام وجود خود پاسداری مینمودند.
به گواهی تاریخ در صفحات پر افتخار ملتها این زنان با غیرت و امانت دار
بودند که در حریم مقدس و پاکی طریقشان ثابت مانده و تمام امید و
آرزوهایشان را به آنچه مصلحت ملت و مکتبشان بوده پیوند زده و سعادت واقعی
را جستهاند.
در تحلیل حضور زنان مهمترین نکته این است که باید در کلیه برنامهها مساله
گسترش نفوذ قدرت اسلام در تمامی ابعاد حیات و بالا رفتن نسبت تاثیر در
تغییر موضوعات و هم چنین در پیدایش موضوعات جدید در جهان اصل قرار گیرد.
بالاترین الگوی رفتاری زنان در هشتسال دفاع مقدس، «حضرت زهراعلیها
السلام» بود; او که در تمام زندگیش، پیروی و حمایت از ولایت مشهود بود.
زمانی که جنگ تهاجمی اسلام علیه کفار واقع گردید، حضرت بعنوان بهترین
پرستار و لجستیک، ایفای وظیفه مینمودند و اما هنگامی که جنگ حالت تدافعی
پیدا میکرد، ایشان خود را سپر مولای خود; یعنی علی بن ابی طالبعلیه
السلام مینمودند تا جایی که حتی با وجود حضور علیعلیه السلام در خانه،
هنگامی که وجود مبارک ایشان مورد حمله دشمن قرار گرفت ایشان به پشت در
آمدند و از شدت درد از هوش رفتند و پس از آن که به هوش آمدند بمحض این که
مشاهده کردند ولی اعظم خدا را بطرف مسجد میبرند، تا آخرین رمقشان از مقام
ولایت دفاع نمودند. این امر نشانگر این بود که حضرت فاطمه حیات گرانقدر
خود را صرف حمایت از مقام ولایت مینمودند.
بنابراین نقش زن در تمامی صحنههای سیاسی و اجتماعی خصوصا دفاع مقدس
بیانگر جلوههای تاریخی در نقش اول آنان در تحولات اجتماعی و در نهضتهای
اسلامی معاصر و همدوشی زنان و مردان در تمامی صحنههای درگیری با اجانب
بوده است.
امام خمینی پیرامون نقش زنان در صحنههای انقلاب و دفاع مقدس میفرماید:
«زنان حق بیشتری از مردان دارند. زنان مردان شجاع را در دامان خود بزرگ
میکنند. اگر زنان شجاع و انسان ساز از ملتها گرفته شود، ملتها به شکست
و انحطاط کشیده میشوند.» (5)
حسن ختام این که; آثار دلاوریها و پیروزی رزمندگان حکایت از حضور فعالانه
زنهای دلاور و سلحشوری است که گام به گام در لحظه لحظه جنگ، شرکت کرده و
موجبات برکت و روزی رزمندگان در عملیاتهای مختلف گردیدند و چه زیبا سرود
امام خمینیقدس سره پیرامون فداکاری و مقاومت زنان در جنگ تحمیلی که:
«...مقاومت و فداکاری زنان بزرگ در جنگ تحمیلی آن قدر اعجاب آمیز است که
قلم و بیان از ذکر آن عاجز، بلکه شرمسار است.به اعتقاد من بخش مهم محیط
گرم و پرشور جنگ مربوط به جمعیت فکری خواهران است و اگر زنان ما، در این
حال و هوای فکری نبودند نیمی از این شور وجود نداشت.»
پی نوشتها:
1) صحیفه نور، ج 9، ص 242.
2) تحریر الوسیله، ج 1، ص 485 ( فصل دفاع).
3) صحیفه نور، ج 2، ص 271.
4) سخنرانی در تاریخ 26/9/ 61.
5) صحیفه نور، ج 5، ص 153.
شهدا این زخم خوردگان تیر عشق، این بی توقعان بی توقع تر از کویر! رفتند تا ابرهای سیاه را از آسمان اندیشه ها فراری دهند - رفتند تا زمستان بوی بهار بگیرد، اگرچه نگاه های سرد همیشه بر سنگ فرش مزار مقدسشان جا خوش کرده!